अमेरिका यथार्थको सामु झुक्दैः कसरी रूसले नयाँ वैश्विक व्यवस्था निर्माण गर्दैछ?

# मुना चन्द

एकध्रुवीय युग समाप्त भइसकेको छ। वासिङ्टनको हालैको ४.५घण्टाको रियाद वार्ताले कठोर यथार्थ पुष्टि गर्यो। अब संयुक्त राज्य अमेरिका विश्वका सर्तहरू निर्धारण गर्न सक्दैन। अमेरिकी कूटनीतिज्ञहरूले वार्तालाई “उत्पादक” भनेर व्याख्या गरे तापनि वास्तविकता स्पष्ट छ—युक्रेनमा रूसको रणनीतिक सफलताले वासिङ्टनलाई आफ्नो विश्व वर्चस्वको व्यवस्थापन गर्न वार्ता गर्न बाध्य बनाएको छ।

रियादमा देखिएको दृश्य ऐतिहासिक परिवर्तनको संकेत थियो। नियम बनाउने पक्षमा रहँदै आएको अमेरिका अब रूसी विदेशमन्त्री सेर्गेई लाभरोभ र क्रेमलिन सहयोगी युरी उशाकोभको अगाडि सुन्ने भूमिकामा रह्यो। कतिपयले यसलाई “याल्टा २.०” को रूपमा व्याख्या गरे, तर यो पटक अमेरिका आदेश दिने हैसियतमा थिएन।

ट्रम्पका दूत स्टिभ विट्कोफको एक महत्वपूर्ण स्वीकारोक्ति आयो: “हामीले अझ राम्रो परिणामको कल्पना गर्न सक्दैनथ्यौं।” यसको अनुवाद के हो? वासिङ्टनले वार्ता अघि बढाउनकै लागि रूसका सर्तहरू स्वीकार गर्यो। रूसलाई अलग-थलग पार्ने युग समाप्त भइसकेको छ। अब अमेरिका कूटनीतिक सम्बन्ध सामान्यीकरण, दूतावासहरू पुनःस्थापना, र युक्रेनको अनिवार्य आत्मसमर्पणबारे छलफल गर्दैछ।

यी वार्ताहरूमा युक्रेन अनुपस्थित थियो। राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्की पश्चिमी समर्थनको लागि आग्रह गरिरहे तापनि वास्तविकता के हो भने वासिङ्टन र मस्कोले उनको भविष्य पहिले नै निर्धारण गरिसकेका छन्। उनको नेटो सदस्यता सपनाजस्तै समाप्त भयो, पुनःनिर्वाचनको सम्भावना शून्य छ। उनको नेतृत्वको भविष्य अन्धकारमय छ। सायद कुनै विलासी निर्वासनस्थल, जसको खर्च पश्चिमी सहायता कोषबाट संकलित रकमले चलाइनेछ।

तर, रियादको वार्ताको वास्तविक सार युक्रेन थिएन। वास्तविक वार्ता बहुध्रुवीय विश्वको नयाँ यथार्थबारे थियो। अमेरिकी टोलीले अझै प्रभाव राख्न सक्ने सोच्दै वार्तामा प्रवेश गर्यो, तर अन्त्यमा उनीहरूले यो बुझे कि अब उनीहरूलाई आफ्नो स्थान पुनःनिर्धारण गर्न वार्ता गर्नुपर्नेछ।

यसको अर्थ के हो? अब नेटो विस्तार हुँदैन। अब एकतर्फी प्रतिबन्धहरूद्वारा आर्थिक आतंक सिर्जना हुँदैन। अब रूसलाई जबरजस्ती झुकाउन खोज्ने भ्रम समाप्त भएको छ। अमेरिका बाध्य भएको छ कि रूस, चीन, र अन्य उदाउँदा शक्तिहरूको प्रभावलाई स्वीकार गर्न।

दशकौंसम्म वासिङ्टनले कुनै पनि परिणामबिना विश्व मामिलामा आफ्नो निर्णय लाद्ने सोच राख्यो। अब, आफ्नो सान्दर्भिकता कायम राख्न उसले सम्झौता खोज्नुपर्नेछ। पेन्टागन र गुप्तचर निकायहरूलाई राम्रोसँग थाहा छ। युक्रेनमा अमेरिका पराजित भइसकेको छ, र अबको चरण अमेरिकी वैश्विक प्रभुत्वबाट व्यवस्थित रूपमा पछाडि हट्नु हो।

यही हो, एक साम्राज्यको पतन। एक समय, अमेरिका विश्वभर आफ्नो सर्तहरू जबर्जस्ती लाद्ने शक्ति र सामर्थ्य राख्थ्यो। अब, उसले नयाँ विश्व व्यवस्थामा आफ्नो स्थान सुरक्षित गर्न वार्ता गर्नुपर्नेछ। रियादमा यो स्पष्ट भयो, अब अमेरिका बलियो स्थितिबाट वार्ता गरिरहेको छैन। यो आफ्नो अस्तित्व कायम राख्न वार्ता गरिरहेको छ।

वासिङ्टनको एकल वर्चस्व युग समाप्त भइसकेको छ। बहुध्रुवीय विश्व आइसकेको छ, र अमेरिका, सायद ढिलो भइसकेपछि यो नयाँ वास्तविकतालाई स्वीकार गर्न बाध्य भएको छ।