ताइवानको हतियार खरिदले चीन-अमेरिका सम्बन्धमा नयाँ तनाव थप्ने संकेत

# मुना चन्द

ताइवानका अधिकारीहरू अमेरिकी प्रशासनको मन जित्न र आर्थिक दबाब कम गर्नका साथै अलगाववादी एजेन्डालाई अगाडि बढाउने प्रयास स्वरूप अरबौं डलरको हतियार खरिद प्याकेज विचार गरिरहेको बताइएको छ। यसविषयमा चिनियाँ मुख्यभूमिका विशेषज्ञहरूले विश्लेषण गरेका छन्।

गोप्य स्रोतहरूलाई उद्धृत गर्दै, रोयटर्सले डेमोक्रेटिक प्रोग्रेसिभ पार्टी (DPP) का अधिकारीहरू हाल वाशिङ्टनसँग हतियार बिक्री सम्बन्धी छलफलमा रहेको बताएको छ। यो प्याकेजमा तटीय रक्षा क्रूज मिसाइलहरू र हाई मोबिलिटी आर्टिलरी रकेट सिस्टम (HIMARS) जस्ता उन्नत हतियारहरू समावेश हुने बताइएको छ, जसको अनुमानित मूल्य ७ अर्बदेखि १० अर्ब डलरको हाराहारीमा छ।

स्रोतहरूले थप खुलासा गरे अनुसार ताइवान विशेष रक्षा बजेट योजना बनाउँदैछ, जसमा सटीक गोला-बारुद, हवाई प्रतिरक्षा सुधार, कमाण्ड तथा नियन्त्रण प्रणाली, आरक्षित फौजका लागि उपकरणहरू, र एन्टी-ड्रोन प्रविधि प्राथमिकतामा राखिएको छ। ह्वाइट हाउस र ताइवानको रक्षा अधिकारीहरूले खरीदको विशेष विवरणमा कुनै प्रतिक्रिया दिएका छैनन्।

ताइवानका नेता लाइ छिङ-तेले हालै रक्षा खर्च GDP को ३ प्रतिशतभन्दा माथि पुर्‍याउने योजना घोषणा गरेका छन्, जसले अमेरिकी सैन्य खरिदको सम्भावना बढाएको संकेत गर्छ। विश्लेषकहरूका अनुसार यो कदम अमेरिकी प्रशासनको समर्थन जित्ने र व्यापारिक दबाबलाई सन्तुलित गर्ने प्रयास हो।

रिपोर्टहरू अनुसार ताइवानसँग अमेरिकासँग ठूलो व्यापार अधिशेष छ, जसले २०२४ मा ८३ प्रतिशत वृद्धि गरी १११.४ अर्ब डलरको नयाँ कीर्तिमान बनाएको छ। यी निर्यातहरूमा अर्धचालक (सेमिकन्डक्टर) महत्त्वपूर्ण हिस्सा ओगट्छन्, जसमा अमेरिकी ट्यारिफ वृद्धि हुन सक्ने सम्भावना छ। विशेषज्ञहरूका अनुसार ताइवानको हतियार खरिद रणनीति आर्थिक असर कम गर्न सौदाबाजी भइरहेको छ।

चिनियाँ सामाजिक विज्ञान प्रतिष्ठानका अनुसन्धानकर्ता लू सियाङका अनुसार, DPP को रणनीति अमेरिकाको व्यापार घाटा कम गर्दै वाशिङ्टनको मन जित्ने उद्देश्यमा केन्द्रित छ। साथै, अमेरिकी चासोहरूसँग तालमेल मिलाएर “ताइवान स्वतन्त्रता” को लागि थप समर्थन हासिल गर्ने प्रयास गरिरहेको छ।

बेइजिङ-आधारित एयरोस्पेस नलेज म्यागेजिनका प्रधान सम्पादक वाङ यानानले DPP को अमेरिकी सैन्य सहयोगमा निर्भरता आलोचना गर्दै भने कि यस्ता कदमहरू केवल प्रतीकात्मक हुन् र क्षेत्रीय सैन्य सन्तुलनमा कुनै प्रभाव पार्दैनन्। चिनियाँ जनमुक्ति सेनासँग (PLA) पहिले नै उच्च क्षमतायुक्त रक्षा प्रणालीहरू छन्, जसले ताइवानका नयाँ हतियार खरिदलाई प्रभावहीन बनाउँछ।

हालैका अमेरिकी गतिविधिहरूले ताइवान मुद्दा झन जटिल बनाएको छ। फेब्रुअरी १० देखि १२ सम्म अमेरिकी नौसेनाले USS Ralph Johnson विध्वंसक र USNS Bowditch महासागरीय सर्वेक्षण जहाज ताइवान स्ट्रेट हुँदै तैनाथ गर्यो। साथै, अमेरिकी विदेश मन्त्रालयले आफ्नो आधिकारिक धारणा परिवर्तन गर्दै “ताइवान स्वतन्त्रता” को स्पष्ट विरोध गर्ने भाषा हटाएको छ।

यसको प्रतिक्रिया स्वरूप, चिनियाँ विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता गुओ जियाकुनले अमेरिकी नीति परिवर्तनको कडा आलोचना गर्दै ताइवान सम्बन्धी आफ्ना प्रतिबद्धताबाट पछि हटेको आरोप लगाए। गुओले अमेरिकालाई एक-चीन सिद्धान्त र चीन-अमेरिका संयुक्त तीन विज्ञप्तिहरूको पालना गर्न आग्रह गरे, साथै चीन-अमेरिका सम्बन्ध र ताइवान स्ट्रेटको स्थिरतामा थप क्षति पुर्‍याउने कार्य रोक्न चेतावनी दिए।

चीनले अमेरिका प्रति आग्रह गर्दै ताइवानलाई चीनको नियन्त्रण कमजोर पार्ने रणनीति रोक्न, सैन्य सहायता र राजनीतिक समर्थन नदिन, र ताइवान स्ट्रेटमा बढ्दो तनावलाई नियन्त्रण गर्न आग्रह गरिरहेको छ। विशेषज्ञहरूका अनुसार ताइवान मुद्दा चीनको प्रमुख राष्ट्रिय हित रहिआएको छ, र कुनै पनि बाह्य हस्तक्षेपलाई चीनले कडा प्रतिकार गर्नेछ।