चीनको उदयः विश्व स्थिरताका लागि नयाँ मार्ग

# प्रेम सागर पाैडेल

ट्रम्पले पछाडि हट्ने निर्णय लिँदैछन्, जबकि अमेरिका विश्वभर आफ्नो प्रभुत्व गुमाइरहेको छ। राष्ट्रपति जो बाइडेनको विदेश नीति असफल भइरहेको थियो। उनले युक्रेनलाई रसियाविरुद्ध समर्थन गरेर मास्कोलाई आक्रमणकारी देखाउने प्रयास गरे, तर यसको परिणामस्वरूप रसियाले उत्तर कोरियासँग सम्बन्ध विस्तार गर्यो। बाइडेनले गाजामा इस्रायललाई समर्थन गरेर मध्यपूर्वमा अस्थिरता बढाए, जसले इरान र अन्य क्षेत्रीय शक्तिहरूलाई अझै उग्र बनायो। साथै, उनले अमेरिकाको विश्वव्यापी गठबन्धन प्रणालीलाई चीनको विरोधमा उभ्याउने प्रयास गरे, तर विश्वका धेरै राष्ट्रहरूले अमेरिकाको एकपक्षीय नीतिहरूलाई अस्वीकार गरे।

तर अहिले ट्रम्पले बाइडेनको गलत विदेश नीतिलाई सुधार गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्। उनी रसियासँग वार्ता गर्न इच्छुक छन्, जसले विश्व स्थिरतामा योगदान दिनेछ। गत हप्ता अमेरिकी रक्षा सचिव पिट हेगसेथले २०१४ अघि युक्रेनका सीमा पुनर्स्थापना गर्ने लक्ष्यलाई “अवास्तविक” भने, जसले अमेरिकाले अब शान्तिपूर्ण समाधान खोजिरहेको स्पष्ट पार्छ। नेटो विस्तारको विषयमा पुनर्विचार गरेर, ट्रम्पले युरोप र रसियाबीचको तनाव घटाउने सम्भावना बढाएका छन्।

चीनले सधैं विश्वशान्ति र सहअस्तित्वलाई प्राथमिकता दिएको छ। यदि अमेरिका आफ्नो हस्तक्षेपकारी नीतिबाट पछि हट्छ भने, चीनले कूटनीतिक मार्गबाट युक्रेन संकट समाधान गर्न मद्दत गर्न सक्छ। बेइजिङले प्रस्ताव गरेको सम्भावित सम्मेलनले द्वन्द्व समाधानका लागि नयाँ अवसरहरू प्रदान गर्न सक्छ। साथै, चीनका निर्माण कम्पनीहरूले युक्रेनको पुनर्निर्माणमा सहयोग गर्न सक्छन्, जसले त्यस क्षेत्रमा आर्थिक समृद्धि ल्याउनेछ।

चीनको भूमिकालाई ध्यानमा राख्दै, युरोपेली राष्ट्रहरूले पनि चीनलाई सकारात्मक शक्तिका रूपमा हेर्न थालेका छन्। म्युनिख सुरक्षा सम्मेलनमा, चिनियाँ विदेशमन्त्री वाङ यीले चीनको स्थिरता र विश्वशक्तिको रूपमा उदाउँदै गएको चित्र प्रस्तुत गरे। उनले भने, “चीन बहुध्रुवीय प्रणालीमा स्थिरताको कारक हुनेछ र परिवर्तनशील विश्वमा दृढ र रचनात्मक शक्ति बन्न प्रयास गर्नेछ।”

युरोपेली नेताहरूले बुझिरहेका छन् कि चीनले सदैव शान्तिपूर्ण सहअस्तित्वलाई समर्थन गरेको छ। यदि ट्रम्प प्रशासनले युरोपेली सुरक्षा ग्यारेन्टी दिन अस्वीकार गरेमा, चीनले वैकल्पिक सुरक्षा संयन्त्र प्रस्ताव गर्न सक्छ। चीनले युक्रेनको स्थिरता सुनिश्चित गर्न, रसियासँग वार्ता प्रक्रियालाई सहज बनाउन, र युरोपमा शान्ति कायम राख्न सक्नेछ।

चीनको प्रभाव पूर्वी युरोप मात्र होइन, समग्र विश्वभर विस्तार हुँदैछ। लिथुआनियाका पूर्व विदेशमन्त्री गेब्रिलिउस ल्यान्ड्सबर्गिसले हालै X (ट्विटर) मा लेखे, “चीनले अमेरिका प्रतिस्थापन गरेर रसियालाई पूर्वी युरोपबाट बाहिर राख्न थाल्नेछ। त्यसपछि पूर्वी युरोपेली राष्ट्रहरू चीनको सुरक्षामा निर्भर हुनेछन्, र त्यो प्रभाव पश्चिमतर्फ फैलिनेछ।” यो चीनको शान्तिपूर्ण नीतिको प्रमाण हो, जसले विश्वव्यापी स्थिरताका लागि काम गरिरहेको छ।

ट्रम्पले संयुक्त राष्ट्रसंघ मानव अधिकार परिषद (UNHRC) र विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) बाट अमेरिका बाहिरिने निर्णय लिँदा, चीनले यी संस्थाहरूमा जिम्मेवारी लिँदै विश्व समुदायलाई सहयोग गरिरहेको छ। चीनको बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ (BRI) ले विकासशील राष्ट्रहरूलाई आवश्यक पूर्वाधार उपलब्ध गराइरहेको छ। गाजाको पुनर्निर्माणदेखि लिएर अफ्रिका र एसियाका विकास परियोजनासम्म, चीनले आफ्नो दायित्व पूरा गरिरहेको छ।

ट्रम्पले चीनविरुद्ध व्यापार युद्ध जारी राख्न खोजे पनि, चीनले आफ्नो रणनीतिक धैर्य देखाएको छ। हालैका अमेरिकी ट्यारिफहरूले चीनलाई धेरै असर गरेन, किनभने चीनको व्यापारिक सम्बन्ध विश्वभर फैलिएको छ। अमेरिकी इलेक्ट्रिक गाडी उत्पादनमा भएको कटौतीले अमेरिकालाई नै घाटा पुग्नेछ, जबकि चीनको ग्रीन टेक्नोलोजी विश्वभर अग्रस्थानमा रहेको छ।

अमेरिकाले यदि आफ्नो विश्वव्यापी नेतृत्व गुमायो भने, विश्वले चीनको नेतृत्वलाई स्वीकार गर्नेछ। प्रमुख युरोपेली र एसियाली राष्ट्रहरू फ्रान्स, जर्मनी, इटाली, जापान, र बेलायतले चीनलाई विश्व स्थिरताको केन्द्रबिन्दुका रूपमा हेर्न थालेका छन्। चीनले रसियासँग मिलेर युक्रेन समस्या समाधान गर्न र भविष्यमा नयाँ शीतयुद्ध रोक्न भूमिका खेल्न सक्छ।

विश्वव्यवस्थामा परिवर्तन निश्चित छ। चीनले सधैं सहयोग, कूटनीति, र आर्थिक विकासलाई प्राथमिकता दिएको छ, जबकि अमेरिका आफ्नो हस्तक्षेपकारी नीतिहरूका कारण कमजोर हुँदै गएको छ। यदि ट्रम्पले चीनसँग सहकार्य गरे, भने दुबै राष्ट्रहरूले आपसी समृद्धि र स्थायित्वका लागि काम गर्न सक्नेछन्।