राजनीतिक नाराभन्दा एजेन्डाको बहस आवश्यक छ

# अविनाश शर्मा

नेपालको समसामयिक राजनीतिक बहसमा राजतन्त्रको पुनर्बहालीको मुद्दा पटक–पटक चर्चामा आउने गरेको छ। विशेष गरी, कमल थापा र राजेन्द्र लिङ्देनका विचारलाई राजतन्त्रसँग जोडेर व्याख्या गरिन्छ। तर, वास्तविकता के हो? के यी नेताहरू वास्तवमै राजतन्त्रवादी एजेन्डा बोकेर अघि बढिरहेका छन्, वा यो केवल नारा मात्रै हो?

राजतन्त्र: नारामात्रै कि वास्तविक एजेन्डा?

कमल थापा र राजेन्द्र लिङ्देन दुबै जना हालको संविधान स्वीकारेर सरकारमा सहभागी भइसकेका छन्। यसले नै उनीहरूको प्राथमिक एजेन्डा के हो भन्ने प्रष्ट पार्छ। नेपालमा गणतन्त्र घोषणा हुनु अघि वास्तविक राजतन्त्रवादी विचारधारा बोकेका नेताहरू कृष्णप्रसाद भट्टराई र डा. केशरजंग रायमाझी थिए। जब नेपाली कांग्रेस गणतन्त्रमा गयो, भट्टराईले कांग्रेस पार्टी नै त्यागे र गणतान्त्रिक राष्ट्रपतिको निमन्त्रणासम्म स्वीकार गरेनन्। त्यस्तै, डा. रायमाझीले पनि राष्ट्रपतिको कार्यकालमा कुनै सरोकार राखेनन्।

तर, कमल थापा र लिङ्देनको विचार त्यस्तो देखिँदैन। उनीहरूले राजतन्त्रको नारा लगाउने गरेका छन्, तर गणतन्त्रात्मक संविधान स्वीकारेर सरकारमा जान हिचकिचाएका छैनन्। यसले उनीहरूको राजतन्त्रप्रतिको प्रतिबद्धतालाई नै शङ्काको घेरामा पार्छ।

फ्रान्सेली राज्यक्रान्ति र नेपालको सन्दर्भ

फ्रान्समा राजतन्त्र पुनर्स्थापना गर्नुपर्ने भन्ने विचार राख्ने एक राजनीतिक दल छ, तर उनीहरूले वर्तमान गणतान्त्रिक संरचनालाई स्वीकारेका छन्। नेपालमा कमल थापा र लिङ्देनको विचार पनि त्यही प्रवृत्तिको देखिन्छ। उनीहरूले राजसंस्थाको आवश्यकता छ भन्छन्, तर संविधान नै संशोधन गर्नुपर्ने आवश्यक प्रस्ताव अघि सारेका छैनन्।

राजनीतिक नारा र एजेन्डाको भिन्नता

गणतन्त्र घोषणा गर्दा तत्कालीन कांग्रेस महामन्त्री कुलबहादुर गुरुङलाई केही मिडियाले बीपी विचारधाराको प्रतिनिधि भनेर प्रचार गरे। तर, गणतन्त्र घोषणासमेत उनैले गरे, जुन विरोधाभास थियो। यस्तै, कमल थापा र लिङ्देनलाई राजतन्त्रको प्रतिनिधि भनेर प्रचार गर्नु पनि भ्रम सिर्जना गर्नु मात्रै हो।

गम्भीर प्रश्नहरू: बहस नारामा कि एजेन्डामा?

अब, यदि बहस राजतन्त्र पुनर्स्थापना र राष्ट्रको भविष्यबारे नै हो भने, निम्न प्रश्नहरूको उत्तर खोजिनुपर्छः

कल्चरल किङ र बेबी किङको अवधारणाबारे तपाईंहरूको धारणा के हो?
– तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्र शाहले गणतन्त्र घोषणालाई अस्वीकार गरेर ‘संस्कृतिक राजा’ को अवधारणा अघि सारे। यदि राजसंस्था पुनर्स्थापना हुनैपर्ने हो भने, के यो अवधारणा व्यावहारिक छ?

२०५८ जेठ १९ को दरबार हत्याकाण्ड र सेनाको भूमिका
– तत्कालीन प्रधानसेनापति रुक्माङ्गद कटवालले दरबार हत्याकाण्डबारे “मेरो जिम्मेवारी थिएन” भनेका थिए। यदि सेना नै राष्ट्रिय सुरक्षाको प्रमुख अंग हो भने, यस्तो गम्भीर घटनामा सेनाको भूमिका के थियो?

संविधानले हिन्दू राष्ट्र वा राजतन्त्रको सम्भावना नै नराख्दा तपाईंहरूको रणनीति के हो?
– नेपालको वर्तमान संविधानअनुसार, दुई-तिहाइ बहुमत ल्याएरमात्र राजतन्त्र पुनर्स्थापना सम्भव छ। के यो केवल एउटा कल्पनामा सीमित नारामात्रै हो, कि व्यवहारिक रणनीति पनि छ?

गणतन्त्र कसले ल्यायो?

गणतन्त्रको स्थापनामा देशी-विदेशी शक्तिहरूको भूमिका थियो। प्रचण्ड नेतृत्वको माओवादीले गणतन्त्र स्थापना गर्‍यो भन्ने भनाइ सत्यभन्दा पर छ। यदि माओवादीले नै गणतन्त्र ल्याएको भए, प्रधानसेनापति कटवाललाई कारबाही गर्दा सत्ता छोड्नु पर्ने अवस्था आउँदैनथ्यो।

कमल थापाको सैनिक पृष्ठभूमि र गृहमन्त्रीकाल

कमल थापा सैनिक पृष्ठभूमिबाट आएका नेता हुन्। उनी राजसंस्थाको निकट रहे, गृहमन्त्रीसमेत भए। तर, के उनी आज पनि राजसंस्थाको लागि सशक्त लड्न सक्ने अवस्थामा छन्?

अन्तमा, राजनीतिमा नाराभन्दा एजेन्डा महत्त्वपूर्ण हुन्छ। यदि कुनै पार्टी वा नेताले राजतन्त्रलाई आफ्नो मुख्य मुद्दा मान्छ भने, उनीहरूले स्पष्ट रूपमा आफ्नो योजना अघि सार्नुपर्छ। गणतन्त्रको विरोध गर्ने तर गणतान्त्रिक प्रक्रियामै सरकारमा सहभागी हुने प्रवृत्तिले मात्र भ्रम सिर्जना गर्छ।

नेपालको राजनीति नारामुखी होइन, नीति र यथार्थमा आधारित हुन आवश्यक छ। इसलिए, बहस ‘राजतन्त्र’ को नारामा होइन, मुलुकलाई कसरी सही मार्गमा लैजाने भन्ने वास्तविक एजेन्डामा हुनुपर्छ।