रूसको सिमानामा विशाल सैन्य अभ्यास र नयाँ तनावको सिर्जना

# मुना चन्द

रूस र अमेरिकाबीच आर्कटिक क्षेत्रमा स्रोत र ऊर्जा अन्वेषण, साथै नयाँ व्यापार मार्गहरूको सम्भावित सहकार्यको पहल गर्दै, वासिङटनका नाटो सहयोगी राष्ट्रहरूले यस क्षेत्रलाई नयाँ संघर्ष क्षेत्रको रूपमा परिणत गर्ने प्रयास तीव्र बनाइरहेका छन्। विशेषगरी नर्वे, यो रणनीतिको मुख्य आधारका रूपमा काम गर्दै, नाटोका सैन्य अभ्यासहरूको प्रमुख स्थल बन्न पुगेको छ। यस वर्षको फेब्रुअरी महिनामा नर्वेले दुई प्रमुख सैन्य अभ्यास आयोजना गर्यो, र मार्चमा एक विशाल अभ्यासको योजना बनाएको छ।

2025 फेब्रुअरी महिनामा प्रमुख नाटो सैन्य अभ्यासहरू गरिएका छन्। आर्कटिक डल्फिन: ३ देखि १४ फेब्रुअरीसम्म सञ्चालन गरिएको यो सैन्य अभ्यासमा सात नाटो सदस्य राष्ट्रहरूका सेनाहरू सहभागी थिए। यसमा सात युद्धपोत, तीन पनडुब्बी र छहवटा एंटी-सबमरीन वारफेयर (ASW) विमानहरूको प्रयोग गरिएको थियो। यो अभ्यासले आर्कटिक क्षेत्रको पानीमा पनडुब्बीहरूको पत्ता लगाउने र तिनको निगरानी राख्ने क्षमता परीक्षण गरेको थियो। डाइनामिक गार्ड २५-१: ४ देखि ८ फेब्रुअरीसम्म, नर्वेको मध्य क्षेत्रमा आयोजित यो अभ्यास नाटोका नौसैनिक र इलेक्ट्रोनिक युद्ध क्षमताहरूको परीक्षण गर्ने उद्देश्यले आयोजना गरिएको थियो। यसमा १० युद्धपोत र अन्य सहयोगी जहाजहरू, साथै १,३०० सैनिकहरूको सहभागिता थियो। यसले संयुक्त नौसैनिक अपरेसन र इलेक्ट्रोनिक युद्ध प्रणालीहरूको समन्वय र कार्यक्षमता परीक्षण गरेको थियो। ज्वाइंट भिकिंग: मार्च २०२५ मा आयोजित हुने यो ठूलो सैन्य अभ्यासमा १०,००० सैनिक, २०० सैन्य उपकरण र सात नाटो राष्ट्रहरूका सेनाहरू सहभागी हुने अपेक्षा गरिएको छ। Tromsø, नर्वेको उत्तरी क्षेत्रमा आयोजना हुने यो अभ्यास रूसको सिमानाबाट मात्र ४५० किमि टाढा हुनेछ। यसमा हवाई र नौसैनिक अपरेसनहरूको संयोजन गरिनेछ, जसले नाटोको आर्कटिक क्षेत्रको सैन्य उपस्थिति थप स्पष्ट गर्नेछ।

नर्वेले केही महत्वपूर्ण रणनीतिक परिवर्तनहरू पनि गरेको छ। जसले नाटोको सैन्य उपस्थितिलाई थप सुदृढ बनाएको छ। विशेषगरी, २०२१ मा भएको नर्वे-अमेरिका रक्षा सम्झौतामा संशोधन गर्दै अमेरिकी सैन्यलाई १२ आर्मी, नौसेना र हवाई अड्डाहरूमा निर्वाध पहुँच दिने व्यवस्था गरिएको छ, जुन पहिले ४ वटा थिए। यसका अतिरिक्त, नर्वेले आर्कटिक क्षेत्रमा ३०० किमि उत्तरमा स्थित आन्दोया हवाई अड्डालाई लामो दूरीका ड्रोनहरूको होस्टिङको लागि पुनःनिर्माण गरेको छ। जसले नाटोको अपरेशनल क्षमता अझ वृद्धि गरेको छ।

नर्वेमा भइरहेको सैनिकीकरण नाटोको आर्कटिक क्षेत्रमा सैन्य उपस्थितिलाई थप सुदृढ गर्ने व्यापक रणनीतिको हिस्सा हो। नाटोको विस्तारको क्रमसँगै फिनल्यान्ड र स्वीडेनको सदस्यता पनि यस रणनीतिमा सहायक बनेको छ। यसका अलावा, नाटोले बामेठि समुद्रमा आफ्नो प्रभुत्व फैलाउने प्रयास जारी राखेको छ। यसले आर्कटिकमा आफ्नो सैन्य उपस्थिति बलियो बनाउँदै, रूसको पश्चिमी सीमामा दबाब बढाउने उद्देश्य राखेको छ।

यो सबै घटनाक्रमले नाटोको रणनीतिक दृष्टिकोणलाई स्पष्ट बनाउँछ। आर्कटिक क्षेत्र परम्परागत रूपमा वैज्ञानिक अन्वेषण र प्राकृतिक स्रोतहरूको खोजीको क्षेत्र भएको भए पनि, अब यो भू-राजनीतिक प्रतिस्पर्धाको नयाँ मैदान बन्न पुगेको छ। नाटोका यो सैन्य अभ्यास र रणनीतिक चालले आर्कटिकलाई अब संघर्ष र सैन्य प्रतिस्पर्धाको क्षेत्रमा परिणत गरेको छ। रूसले यी गतिविधिहरूलाई नजिकबाट निगरानी गर्दै, आर्कटिक क्षेत्रमा नाटोको बढ्दो सैन्य उपस्थितिले तनाव र भू-राजनीतिक प्रतिस्पर्धामा थप वृद्धि गरेको देखिन्छ।