भारत-पाकिस्तान द्वन्द्व र कश्मीरको सन्दर्भ

हालै भारत र पाकिस्तानबीच तनाव बढेको देखिन्छ, विशेष गरी जम्मु-कश्मीरको पहलगाममा भएको आतंकवादी आक्रमणपछि। २०२५ अप्रिल २९ का दिन, पाकिस्तानका रक्षा मन्त्री ख्वाजा आसिफले भारतले सैन्य कारबाही गर्न सक्ने चेतावनी दिएका थिए। यसैबीच, बान्दीपोरा क्षेत्रमा झडपहरू बढ्दै छन्। काठमाडौंस्थित पाकिस्तानी दूतावास अगाडि पनि प्रदर्शन भएको छ, जसमा पाकिस्तानलाई आतंकवादी घटनासँग जोड्ने आरोप लगाइएको छ। यसले नेपालमा पनि यस विषयमा जनमत प्रभावित भएको देखाउँछ।

चीनले कश्मीरको मुद्दामा औपचारिक रूपमा तटस्थता अपनाएको छ, तर यसले पाकिस्तानलाई रणनीतिक समर्थन गर्दै आएको छ। चीन-पाकिस्तान आर्थिक गलियारा (CPEC) ले दुबै देशबीचको साझेदारीलाई बलियो बनाएको छ। चीनले संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद्मा पाकिस्तानको पक्षमा हस्तक्षेप गर्न खोजेको पनि देखिन्छ। तर, चीनले भारतसँग पनि व्यापारिक र सामरिक सम्बन्ध राख्दै आएकोले यस विषयमा सन्तुलित नीति अवलम्बन गर्नुपर्छ।

नेपालले दुबै पक्षसँग मैत्रीपूर्ण सम्बन्ध कायम राख्नुपर्छ। भारतसँग आर्थिक, सुरक्षा र सांस्कृतिक नजिकताका कारण विशेष ध्यान दिनुपर्छ। पाकिस्तानसँग सीमित सम्बन्ध भए पनि नेपालले कुनै पनि देशविरुद्ध आक्रामक बयानबाट बच्नुपर्छ। भारतमा RSS-BJP को हिन्दुत्ववादी विचारधाराले नेपालमा पनि केही प्रभाव पार्न सक्छ। यसले नेपालको धर्मनिरपेक्षतामा चुनौती उत्पन्न गर्न सक्छ। नेपालको मुस्लिम समुदाय शान्तिपूर्ण छ, तर बाह्य प्रभावबाट यसलाई राजनीतिकरण हुनबाट बचाउनुपर्छ।

चीनले नेपाललाई “वन बेल्ट, वन रोड” (BRI) मा समावेश गराएर आर्थिक सहयोग बढाउँदैछ। यसले नेपालको भारतनिर्भरता घटाउन मद्दत गर्छ। तर, नेपालले चीन र भारतबीच सन्तुलित नीति अवलम्बन गर्नुपर्छ। भारत-पाकिस्तान द्वन्द्वमा नेपालले स्पष्ट तटस्थता अपनाउनुपर्छ। कुनै पनि देशले नेपाली भूमि प्रयोग गर्न नपाओस् भन्ने निगरानी बढाउनुपर्छ। धार्मिक सहिष्णुता कायम राख्न धर्मनिरपेक्ष नीतिहरू प्रभावकारी बनाउनुपर्छ। दुबै देशसँग व्यापार, सुरक्षा र कूटनीतिक सहकार्यलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ।

भारत-पाकिस्तान द्वन्द्वले नेपालको लागि प्रत्यक्ष खतरा भने छैन, तर यसले राजनीतिक र सामाजिक अस्थिरता ल्याउन सक्छ। चीनको भूमिका महत्त्वपूर्ण छ, किनकि यसले नेपाललाई वैकल्पिक आर्थिक सहयोग दिन्छ। नेपालले आफ्नो स्वतन्त्र विदेश नीति कायम राख्दै, साम्प्रदायिक सद्भाव र राष्ट्रिय एकतालाई प्राथमिकता दिनुपर्छ।