सामूहिक बुद्धिमत्ता र मानव प्रगतिको आधार

# लक्की चन्द

मानव समाजको इतिहास सामूहिक प्रयास, सहकार्य, र साझा बुद्धिमत्ताको इतिहास हो। व्यक्तिगत उपलब्धि भन्दा समूहगत सहकार्यले नै मानिसलाई प्रकृतिको विपत्तिबाट बचाएर सभ्यताको शिखरमा पुर्याएको छ। आज पनि, विज्ञान, प्रविधि, स्वास्थ्य, शिक्षा, र शान्ति जस्ता क्षेत्रहरूमा प्रगति सामूहिक बुद्धिमत्ता (Collective Intelligence) को नतिजा हो।

प्राचीन कालदेखि नै मानिसले समूहमा बसेर समस्या समाधान गर्ने र नयाँ आविष्कार गर्ने क्षमता विकास गरेको छ। यसको उदाहरण हो – कृषि क्रान्ति जहाँ सामूहिक रूपमा खेती गर्न सिकेपछि मानिसले स्थायी बस्ती बस्न थाले। वैज्ञानिक प्रगतिमा पनि, आइन्स्टाइनले भनेजस्तै, “हामी दिग्गजहरूको काँधमा उभिएर अघि बढ्छौं।” प्रत्येक अनुसन्धानकर्ता अघिल्लो पुस्ताको ज्ञानमा निर्भर हुन्छ। आधुनिक डिजिटल युगमा इन्टरनेट, विकिपिडिया, र ओपन-सोर्स प्रविधिहरू सामूहिक ज्ञानको उदाहरण हुन्।

एक व्यक्तिले सीमित काम मात्र गर्न सक्छ, तर समूहले असम्भवलाई सम्भव बनाउँछ। स्वास्थ्य सेवामा एउटा डाक्टरले मात्र नभएर नर्स, प्रयोगशाला प्रविधिज्ञ, र फार्मासिस्टको सहकार्यले नै रोग निको पारिन्छ। आपतकालीन प्रतिक्रियामा प्राकृतिक प्रकोपको बेला सेना, प्रहरी, र स्वयंसेवकहरूको सामूहिक प्रयासले ज्यान बचाउँछ। आर्थिक विकासमा किसान, उद्यमी, श्रमिक, र नीतिनिर्माताहरूको साझा योगदानले मात्र राष्ट्रिय उन्नति सम्भव छ।

आजको जटिल विश्वमा एउटा देश वा समुदायले मात्र समस्या समाधान गर्न सक्दैन। जलवायु परिवर्तन, महामारी, र गरिबी जस्ता चुनौतीहरू अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्य बिना हल हुने छैनन्। COVID-19 महामारीमा वैक्सीन अनुसन्धान र वितरणमा विश्वभरिका वैज्ञानिकहरूको सहकार्यले धेरै ज्यान बचाएको छ। संयुक्त राष्ट्रसंघ जस्ता अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरू अन्तर्राष्ट्रिय शान्ति र विकासका लागि सामूहिक प्रयास गर्ने मंच हुन्।

“म” भन्दा “हामी” को भावना नै सभ्यताको आधार हो। प्रत्येक व्यक्तिको योगदान महत्त्वपूर्ण छ, तर सामूहिक प्रयासले मात्र मानव जातिलाई अझै अगाडि लैजान सक्छ। त्यसैले, हामीले आफ्नो व्यक्तिगत हितभन्दा माथि उठेर समाज, राष्ट्र, र विश्वका हितमा काम गर्नुपर्छ।

“एकताको शक्ति नै मानवताको सबैभन्दा ठूलो शक्ति हो।”