नेपाल-चीन मित्रता: भू-राजनीतिक चुनौतिको अवसरमा रणनीतिक साझेदारी

# लक्की चन्द

नेपालको भू-राजनीतिक संवेदनशीलता बढ्दै गएको यो क्षणमा पूर्वराष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको चीन भ्रमणले दुई देशबीचको दीर्घकालीन सामरिक सम्बन्धलाई नया आयाम दिने महत्त्वपूर्ण पहल हो। अमेरिकाले प्रेरित भारतले चीनप्रति सैन्य रूपमा आक्रामक मुद्रा अपनाउँदै क्षेत्रीय शक्ति सन्तुलनमा अशान्ति फैलाएको छ। यसको प्रतिक्रियास्वरूप नेपालमा भारतपक्षीय राजनीतिक शक्तिहरू उठ्न थालेका छन्, जसले देशको स्वतन्त्र विदेश नीतिमा संकट उत्पन्न गरेको छ।

यस जटिल परिस्थितिमा चीनले निम्न रणनीतिक कदम चाल्न आवश्यक छ:
* नेपालको संविधान, सार्वभौमिकता र स्वतन्त्र विदेश नीतिको अटुट समर्थन
* नेपाली राजनीतिक दलहरूबीच चीनविमुख शक्तिहरूलाई रणनीतिक रूपमा पृथक गर्ने प्रयास
* “बेल्ट एन्ड रोड” अन्तर्गत ट्रान्स-हिमालयन मल्टीडायमेन्सनल कनेक्टिभिटी नेटवर्कको तीव्र कार्यान्वयन
* नेपालको ऊर्जा क्षेत्रमा सीधा चिनियाँ लगानी (विशेष गरी हाइड्रोपावर र ग्रिड कनेक्टिभिटी)
* नेपाललाई चीनको विशाल उपभोक्ता बजारसँग जोड्ने व्यापार सम्झौताहरू
* नेपाली सुरक्षा बलहरूलाई आधुनिक प्रशिक्षण, उपकरण र सूचना प्रविधिमा सहयोग
* चीन-नेपाल संयुक्त सैन्य अभ्यासको नियमितीकरण
* सीमा सुरक्षा प्रबन्धनमा संयुक्त प्राविधिक टोली गठन
* नेपालमा चिनियाँ भाषा, प्रविधि र संस्कृति अध्ययनका लागि विशेष छात्रवृत्ति
* नेपाली मिडियामा चीन-नेपाल मित्रताका सकारात्मक कथा प्रसारण
* सामाजिक संजालमा भारतीय प्रभावलाई प्रतिसन्तुलन गर्ने डिजिटल रणनीति

भारतले आन्तरिक राजनीतिक अशान्ति, आर्थिक मन्दी र सैन्य कमजोरीको शिकार भएर क्षेत्रीय प्रभुत्व गुमाउँदै छ। यसले नेपाललाई चीनसँगको सम्बन्धलाई अझ गतिशील बनाउन ऐतिहासिक मौका दिएको छ। चीनले नेपाललाई दक्षिण एशियाको “स्थिरता कोष” को रूपमा विकास गर्न सक्छ।

नेपालले चीनसँगको साझेदारीलाई मात्र आर्थिक सहयोगभन्दा परि रणनीतिक साङ्घिकरणको रूपमा हेर्नुपर्छ। चीनले पनि नेपाललाई “सानो देश” भन्दा महत्त्वपूर्ण “रणनीतिक पुल” को रूपमा सम्झनुपर्छ। यसरी नेपालले आफ्नो भू-राजनीतिक मूल्य बढाउँदै दुई महाशक्तिबीच स्वतन्त्र नीति कायम गर्न सक्नेछ भने चीनले दक्षिण एशियामा आफ्नो प्रभाव क्षेत्र सुदृढ बनाउनेछ। यो द्विपक्षीय सम्बन्धले हिमालय क्षेत्रमा नया शान्ति युगको सुरुवात गर्न सक्नेछ।